Manyetik kontaklar (reed contact) bir laptop bilgisayar, kapak ile açılan bir cep telefonu ya da hırsız alarm sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Dikkat ettiyseniz, laptop veya cep telefonu kapağını açtığınızda cihaz otomatik olarak algılama yapmakta ve sistem kendiliğinden açılmaktadır.
Peki, bu açma ve kapanma hareketini algılayabilmesi için cihaza nasıl bir anahtar takılması gerekmektedir?
Eğer buraya basit bir anahtar takılırsa, anahtarın bozulması ve yıpranması oldukça kolay olacaktır. Bu sebeple açma, kapama hareket algılamalarını manyetik kontak adı verilen elektronik devre elemanları üstlenmiştir.
Manyetik kontak nedir, nasıl çalışır?
Sıradan bir anahtara bastığınız zaman birleşen ve elinizi bıraktığınızda birbirinden ayrılan iki elektrik kontağı bulunmaktadır. Örneğin evinizdeki kapı otomatiği veya zil düğmesine basıldığı anda sistem tetik alır, kontaklar kapanır ve zil çalar ya da kapı otomatiği açılır. Elinizi düğmeden çektiğinizde kontaklar birbirinden ayrılırlar ve sisteme giden tetikleme ya da enerji kesilir.
Tipik bir manyetik kontak uç kısımları rodyum veya rutenyum gibi dayanıklı bir metalle kaplanmış birbirine çok yakın konumda iki kontak bağlantı noktasına sahiptir. Bu kaplama sayesinde kontakların geçirgenliği artırılır ve direnç değeri düşürülür. Ayrıca demir gibi mıknatıslanması kolay bir alaşım haline getirilir.
Kontakların toz ve kirden etkilenmemesi için kontaklar cam bir koruma haznesi içine konulur ve cam koruma içine reaktif olmayan bir gaz (genelde azot gazı) doldurularak uzun ömürlü kullanım sağlanır. Camın dışarıdan gelebilecek darbelere karşı korunması içinde plastik bir dış kasa ile koruma altına alınabilirler.
Tipik olarak, manyetik kontaklar mıknatıslanması kolay olan nikel-demir alaşımından üretilirler (teknik olarak, yüksek oranda manyetik geçirgenliğe sahip olduğunu söyleyebiliriz)
Kontakların her ikisi de serbest durumdadır. Mıknatıslanma gerçekleştiği zaman her iki kontakta hareket eder ve daha güvenli çalışırlar.
Manyetik kontak önüne mıknatıs yaklaştırıldığı zaman manyetik kontak, türüne göre açık ise kapalı, kapalı ise açık konuma geçerek görevini gerçekleştirir.
Kontak durumlarına teknik olarak Normalde Açık (NA) ve Normalde kapalı (NK) adı verilir. Teknik literatür de çoğunlukla İngilizce teknik deyimi olan Normally Open (NO) ve Normally Closed (NC) kısaltmaları kullanılmaktadır.
Aşağıdaki animasyonda manyetik kontağın nasıl çalıştığı gösterilmiştir. Normalde açık (NO) bir kontağın karşısına mıknatıs yaklaştırıldığı zaman kontaklar kapalı (NC) konumuna geçer ve kontaklarda kısa devre oluşarak geçiş sağlanmış olur. Mıknatıs kontağın önünden çekilene kadar devre kapalı durumda kalır.
Manyetik kontaklar birbirinden sadece birkaç mikron yani kabaca insan saçından on kat daha ince bir temas aralığına sahiplerdir, bu nedenle kontakların hareketleri çıplak gözle görülememektedir.
Manyetik kontak 1930 yılında Walter B. Elwood tarafından icat edilmiştir.
Manyetik kontaklar elektronik güvenlik sektöründe de sıkça kullanılmaktadır. Özellikle hırsız alarm sistemlerinde kapı ve pencerelere manyetik kontaklar yerleştirilerek pencere, kapı durumlarının açık veya kapalı olduğu alarm paneline bilgi olarak gönderilebilmesi manyetik kontaklar tarafından sağlanır.
Alarm sistemi kontaklarının içinde bulunan kablolu kontak pencere veya kapı pervazına takılırken, sadece mıknatıstan oluşan diğer parçası pencere ya da kapının hareket eden kısmına, kapandığında bir birlerini karşılayacakları şekilde monte edilmelidir.
Manyetik kontak ve mıknatıs, birbirlerini karşılamayacak veya yükseklik farkı oluşturacak şekilde monte edilirlerse kontak çalışmayabilir ya da en ufak bir rüzgâr ya da zorlamada yanlış alarm durumu oluşturabilirler. Bu sebeple doğru konumlandırılmalıdırlar.
